Depresja typu endogennego (typowa)
W psychiatrycznej opiece zdrowotnej, zwłaszcza w szpitalach, częściej spotyka się typowe, w pełni rozwinięte formy depresji, w których objawy i cechy zespołu depresyjnego osiągają znaczne nasilenie i są zwykle zauważane przez chorego i jego otocznie, dostrzega je również lekarz. W poradniach, zwłaszcza w podstawowej opiece zdrowotnej, mamy często do czynienia ze stanami subdepresji, z depresjami poronnymi, nierzadko atypowymi, w których występują jedynie niektóre cechy zespołu depresyjnego, a niekiedy brak jest charakterystycznych zaburzeń nastroju.
Obraz kliniczny depresji typowej obejmuje kilka charakterystycznych cech, nazywanych też objawami osiowymi, oraz liczne, nieswoiste objawy wtórne, będące prawdopodobnie reakcją osobowości chorego na pojawienie się objawów osiowych.
Do objawów podstawowych należą:
-
obniżenie podstawowego nastroju (depresja jako objaw),
-
osłabienie tempa procesów psychicznych i ruchowych, nazywane tez zahamowaniem psychoruchowym,
-
objawy somatyczne i zaburzenia rytmów biologicznych,
-
lęk.
Obniżenie podstawowego nastroju jest przeżywane jako stan smutku, przygnębienia, niemożność odczuwania radości, szczęścia, satysfakcji.
Osłabienie tempa procesów psychicznych i ruchu jest też nazywane obniżeniem napędu psychoruchowego lub zahamowaniem. Przejawem tych zaburzeń jest jednostajne spowolnienie tempa myślenia, osłabienie pamięci, poczucie niesprawności intelektu, spowolnienie ruchów lokomocyjnych, niekiedy całkowite zahamowanie ruchowe (osłupienie). U chorych z depresją nawracającą, zahamowanie ruchowe nie występuje, natomiast pojawia się niepokój lub pobudzenie ruchowe; stan taki często łączy się z dużym lękiem.
Objawy somatyczne i zaburzenia rytmów biologicznych. Duże znaczenie diagnostyczne wykazują zwłaszcza zaburzenia rytmu snu i czuwania w dwóch wariantach. Jeden, w którym występuje znaczne skrócenie snu nocnego i wcześniejsze budzenie się rano, oraz drugi, który charakteryzuje zwiększona potrzeba snu. Inne przejawy zaburzeń rytmu okołodobowego to charakterystyczne wahania samopoczucia w ciągu dnia; we wczesnych godzinach rannych chorzy czują się najgorzej.
Przejawem objawów somatycznych są m.in. napięciowe bóle głowy umiejscowione w okolicach karku, potylicy lub bóle opasujące głowę, zaparcia, wysychanie błon śluzowych jamy ustnej.
Lęk występujący w depresji jest nazywany lękiem wolno płynącym. Utrzymuje się niemal stale, wykazuje falujące nasilenie, może osiągnąć znaczne rozmiary i ujawnić się w sferze ruchowej (podniecenie) niekiedy w postaci stanów paniki. Dość częstym zjawiskiem jest dysforia, której przejawem są takie objawy, jak nastrój gniewliwy, zniecierpliwienie, rozdrażnienie.
Zaburzenia funkcjonowania chorych w grupie społecznej (rodzinie, miejscu pracy), często bardzo wyraźne, są również wtórne do objawów podstawowych. Utrata zainteresowań światem zewnętrznym, abulia (brak woli), poczucie niesprawności psychicznej i fizycznej, poczucie ciągłego zmęczenia, skoncentrowanie się na przeżyciach depresyjnych są przyczyną izolowania się od otoczenia, niekiedy zerwania kontaktu z ludźmi. Liczni chorzy nie są w stanie wykonywać pracy zawodowej, podołać obowiązkom domowym, a niektórzy nie mogą zaspokajać elementarnych potrzeb życiowych. W skrajnym nasileniu może to stanowić zagrożenie życia.
Podstawowym sposobem leczenia depresji są leki przeciwdepresyjne. W przypadku depresji przebiegającej z dużym lękiem i podnieceniem ruchowym oraz depresji z urojeniami są stosowane neuroleptyki lub leczenie skojarzone (leki przeciwdepresyjne i neuroleptyki). W ciężkich zespołach depresyjnych z tendencjami samobójczymi może być przydatne stosowanie elektrowstrząsów. W leczeniu łagodnych i umiarkowanych depresji duże znaczenie przypada psychoterapii, która łącznie z farmakoterapią stanowi podstawową składowa kompleksowej pomocy chorym.
Opracowanie: psycholog Halina Gurbała (źródło A. Bilikiewicz; Psychiatria – podręcznik dla studentów medycyny)
